2024 жыл қазақстандық әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі үшін аса ауыр жыл болды. Бұл күрделі жағдайды цифрландыру мәселелері мен республикалық бюджеттен бөлінетін қаржыландырудағы қиындықтар одан әрі ушықтыра түсті. Жыл басталысымен Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорынан тыс әзірленген «E-Денсаулық» жүйесі іске қосылмай қалды. Соның салдарынан еліміздегі медициналық ұйымдар қазақстандықтарға көрсетілген қызметтер үшін қаражат ала алмады. Бұл жағдайды жедел шешу үшін ӘМСҚ өз төлем жүйесін әзірлеуге кірісті. Ол былтыр қордың екі негізгі цифрлық жобасының біріне айналды.
ЦифрландыруӘМСҚ-ның жаңа төлем жүйесін әзірлеу және оны толыққанды іске асыру шамамен жарты жылға созылды. Басты міндет – бұрын медициналық қызмет ақысын төлеу үдерісіне жауапты бірнеше ақпараттық жүйенің функцияларын бірплатформаға біріктіру болды. Қор бұл жұмысты өз күшімен атқарды. Алайда E-Saqtandyrý жүйесін әзірлеу барысында төлемдердің кешігуі мен бюрократиялық кедергілер туындап, бірнеше рет сынға ұшырады.
Жылдың екінші жартысында жағдай біршама тұрақталды. Республикалық бюджеттен қаржыландырудағы қиындықтарға қарамастан, ӘМСҚ төлем мерзімдерін қалыпқа келтірді. 2024 жылдың соңына қарай медициналық қызмет жеткізушілеріне толық төлем жасалды. Ал 2025 жылдың басында олардың кредиторлық берешегі 44%-ға қысқарды (бұл алдыңғы жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 9%-ға төмен). Осылайша, E-Saqtandyrý төлем жүйесі 2024 жылы ӘМСҚ жүзеге асырған маңызды цифрлық жобалардың бірі болды.
Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры Ахуалдық-талдамалық орталықтың әзірлеу жұмыстарын қатар жүргізді. Орталықтың ресми таныстырылымы да жылдың екінші жартысында өтті. Ол ауқымды деректерді жинау және талдауалаңы, оның көмегімен трендтерді бақылауға жәнеболжауға, «көлеңкелі аймақтарды» анықтауға және негізделген шешімдер қабылдауға болады. Басқаша айтқанда, ӘМСҚ әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін әртүрлі қырынан және әртүрлі көзқараспен «кең ауқымда» көре алатын деңгейге жетті.
«Ахуалдық-талдамалық орталықтың жұмысының тиімділігі – біздің операцияларымыздың ашықтығына тікелей байланысты. Біз журналистермен және сарапшылармен ашық диалог жүргізуге дайынбыз, өйткені бұл бізге жұмыс нәтижелерімен бөлісуге және кері байланыс алуға мүмкіндік береді», – деп атап өтті 2024 жылдың тамызында журналистерге ахуалдық-талдамалық орталықтың мүмкіндіктерін таныстыру барысында ӘМСҚ басқарма төрағасы Әбілқайыр Сқақов.
Осылайша, ахуалдық-талдамалық орталық – ӘМСҚ-ның 2024 жылғы тағы бір жаңа цифрлықжобасы болып табылады, ол қазіргі уақытта 21 ақпараттық жүйеден деректер жинап, 520 аналитикалық көрсеткішпен жұмыс істейді.
Медициналық ұйымдармен ынтымақтастықҚорда медициналық ұйымдармен яғни медициналық қызмет жеткізушілерімен де ашық диалог жүргізілді. Тараптар арасында бірқатар мәселелер туындап, кейде бір-біріне айып тағу жағдайлары да орын алды. Дегенмен, өткен жылы ӘМСҚ медициналық ұйымдармен серіктестік қарым-қатынастарды қалыптастыруға кірісті, оның аясында 682 ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды.
Клиникалар басшыларының жоспарлауын жеңілдету және тиімділігін арттыру мақсатында қор ұзақ мерзімді келісімшарттарға көшу бастамасын көтерді. Осы модель бойынша ӘМСҚ 129 стационармен жұмыс істей бастады. Сондай-ақ, келісімшарттарға оңтайландыру жүргізіліп, жеткізушілерге қойылатын талаптар саны 42-ден 18-ге дейін қысқартылды. Сатып алу науқаны алдында медициналық ұйымдарға біліктілік талаптарына қатысты бұзушылықтарды жою үшін уақыт берілді, бұл конкурстың өзі барысында ешкімге кедергі жасамауға мүмкіндік берді.
Клиникалармен ынтымақтастықты дамытуда қор ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізуге ерекше көңіл бөлді. Медицина қызметкерлерінің МӘМС туралы сұрақтары негізінде медициналық ақпараттық жүйелер үшін «Қор көмегі» бөлімі құрылды; консультациялық және оқыту кездесулері ұйымдастырылып, соның ішінде пациенттерді қолдау қызметтері үшін арнайы семинарлар өткізілді, бұл шаралар 2000-нан астам пациенттерді қолдау қызметтері өкілдерін қамтыды.
Қор өкілдері еліміздің барлық өңіріндегі медициналық ұйымдар басшыларымен және медицина қоғамының өкілдерімен тұрақты түрде кездесіп отырды. Бұл кездесулерде МӘМС жүйесіне қатысты ақпарат ашық айтылды. Оған ӘМСҚ басшылығы да тікелей қатысты. ӘМСҚ басқармасының төрағасы Әбілқайыр Сқақов 10 өңірге барып, ауруханалар мен емханаларда болып, дәрігерлер мен мемлекеттік қызметкерлермен өзекті мәселелерді талқылады.
Медициналық ұйымдармен серіктестікті нығайтудың жеке бағыты – медициналық қызмет сапасын мониторингтеу процестерін оңтайландыру. Қор мониторинг түрлерінің санын 5-тен 2-ге, жеткізушілердің міндеттемелерін 40-тан 17-ге, айыппұлдарды қолдану тармақтарын 19-дан 12-ге дейін қысқартты. Сонымен қатар, тәуекелдерді басқару жүйесі енгізіліп, мониторингтің өткізілу мерзімін ұзарту бастамасы көтерілді.
Келісімшарттар мен мониторинг шарттарын жеңілдету, сондай-ақ тікелей екіжақты диалогты дамыту екі тараптың жұмыс тиімділігіне, ең бастысы, қазақстандықтардың медициналық көмекке қолжетімділігі мен сапасына оң әсер етуі керек.
Ашықтық пен есептілікМедициналық көмек жағдайына қатысты қазақстандықтар тарапынан сұрақтар көп қойылады. Наразы пациенттер өз шағымдары мен сынын ӘМСҚ-ға бағыттайды. 2024 жылы қорға13,5 мыңнан астам шағым келіп түсті. Олардың98%-ы медициналық көмектің ұйымдастырылуы, қолжетімділігі және сапасына қатысты болды.
Жедел әрі нәтижелі кері байланыс үшін ӘМСҚ байланыс арналарының жұмысын күшейтті, соның ішінде қор мен оның филиалдарының әлеуметтік желілердегі аккаунттарын, ал 1414 байланыс орталығының операторлары үшін әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы 500-ден астам сұрақ-жауап әзірленді. Сонымен қатар, бес екінші деңгейлі банкпен МӘМС туралы хабарламаларды мобильді қосымшаларға енгізу бойынша келісімдер жасалды. Жұмыстар офлайн форматта да белсенді жүргізілді. ӘМСҚ өкілдері ел бойынша еңбек ұжымдарымен шамамен 10,5 мың кездесу өткізді. Жалпы алғанда, қордың қазақстандықтардан ақпарат алу және кері байланыс жүргізу жұмысы төрт негізгі топқа бағытталды: еңбек және оқу ұжымдары, пациенттер, бейресми жұмыспен қамтылғандар және әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіндегі жеңілдікті санат өкілдері.
ӘМСҚ Қоғамдық-консультативтік кеңеспен де ашық коммуникацияларды орнатты. Бұл тәуелсіз сарапшылар тобы, олар азаматтық белсенді ұстанымдары бар және қазақстандықтардың және медицина қауымдастығының мүдделерін қорғайды. Бір жыл ішінде олар қор өкілдерімен сегіз рет кездесіп, кездесулер қорытындысы бойынша 24 шара қабылданды.
Сонымен қатар, қыркүйек айында ӘМСҚ басшылығы Денсаулық сақтау министрлігінің Қоғамдық кеңесі алдында, ал желтоқсанда – Мәжіліс жанындағы Қоғамдық палатаның алдында есеп берді. Ал өңірлерде қор филиалдарының басшылары мен мәслихат депутаттары арасында 44 кездесу өтті. Осы орайда қордың коммерциялық емес акционерлік қоғам екенін және жалпы басқаруды Директорлар кеңесі жүзеге асыратынын ұмытпау керек. Барлық маңызды сұрақтар дәл осы Директорлар кеңесімен келісіледі немесе кері қайтарылады. Өткен жылы Директорлар кеңесі 15 рет отырыс өткізіп, 72 сұрақты қарады және шешім қабылдады.
Қордың жұмысын аудиторлар да бақылап отырады. ӘМСҚ-да үнемі тәуелсіз аудит жүргізіледі, ал 2024 жылы Жоғары аудиторлық палата тексеру жүргізді. Жоғары аудиторлық палата ӘМСҚ-ның соңғы екі жылдағы жұмысын бағалады – аудит нәтижесінде қор бірнеше нақты және жүйелі шаралар қабылдады. ӘМСҚ қаржылық есептілігі оның сайтында және қаржылық есептілік депозитарийінің порталында қолжетімді.
Денсаулық сақтау жүйесінің маңызды буыны әрі халық қаражатын басқарушы ретінде ӘМСҚ журналистердің назарынсыз қала алмайды. Қор үнемі БАҚ-пен байланыста: 2024 жылы ӘМСҚ өкілдері ел бойынша 30-дан астам брифинг өткізді, 900-ден аса телебағдарламаға қатысып, 120-ға жуық сұранымға жауап берді. Тамыз айында ӘМСҚ басқармасының төрағасы Әбілқайыр Сқақов журналистермен ашық кездесу өткізіп, оларға ахуалдық-талдамалық орталықты таныстырып, барлық қойылған сұрақтарға жауап берді.
Осылайша, қордың жұмысы көптеген тараптармен қоғамның бақылауында, ал ӘМСҚ жыл бойы олармен ашық, проактивті және ағымдағы коммуникацияларды үздіксіз қолдап отырды. Сонымен қатар, ӘМСҚ-ның сыртқы байланыстарды дамытуы халықаралық ынтымақтастыққа да қатысты: 2024 жылы Қырғызстан мен Ресейдің балама қорларымен меморандумдар жасалды.
ӘМСҚ дамуыІшкі коммуникациялар да назардан тыс қалған жоқ. ӘМСҚ орталық аппараты мен филиалдарының ұжымы үшін 2024 жыл жаңаоқыту бағдарламаларын, кадрларды ротациялаумен кадрлық резервті жүзеге асыру жылы болды. Қордың барлық қызметкерлеріне осы бағдарламаларға қатысу үшін тең мүмкіндік берілді. Нәтижесінде, резерв мүшелерінің жартысынан көбі жетекші лауазымдарға көтерілді, 40%-дан астам қызметкер оқудан өтті, ал филиалдардың басшылығы 85%-ға жаңарды. Қызметкерлердің ауысу деңгейі 18%-дан 3,1%-ға дейін төмендеді.
Ұйымның тиімділігі оның бюрократиялану деңгейіне де байланысты. Сондықтан, ӘМСҚ жыл бойы қағаз жұмыстарын үнемі оңтайландырды: ішкі нормативтік құжаттардың саны 36%-ға, құжат айналымы 42%-ға қысқарды.
Жаңа цифрлық жобалар, келісімшарттар мен мониторингті оңтайландыру, сыртқы және ішкі коммуникацияларды дамыту сынды ӘМСҚ жұмысының барлық сипатталған өзгерістерін ескере отырып, қордың стратегиясын жаңарту қажеттілігі туындады. Бұл мәселе ӘМСҚ қызметкерлері арасында, сондай-ақ тәуелсіз сарапшылармен кездесулер мен стратегиялық сессиялар барысында талқыланды.
Әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін және қордың оған қосқан рөлін кешенді талдау қордың одан әрі даму бағытын анықтады. Шамамен 2000 жеткізуші мен жылына 400 миллион медициналық қызметке қатысты 3 трлн теңгенің айналымын басқару – мұндай көлемдегі қаражатпен транзакциялар ең алдымен медициналық ұйымдарды қаржыландыру процестерін жетілдіруге назар аударуды талап етеді. Себебі төлемдер неғұрлым тиімді, жылдам әрі рационалды жасалса, соғұрлым Қазақстан азаматтары ауруханалар мен емханаларда алатын қызметтерді жақсартуға көбірек мүмкіндік туындайды.
Осылайша, Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры стратегиялық тұрғыдан жоғары технологиялық қаржылық ұйымға айналуды мақсат етуі тиіс. Өткен жылы қор бастамашылық еткен өзгерістер осы мақсатқа бағытталған. Олар өз тиімділігін көрсетті. Атап айтқанда, 2024 жылы ресурстарды басқарудың жаңа саясаты МӘМС жүйесінің таза активтерін үшінші кезеңге арттырды. Ұлттық банкпен бірге оларды 0,9 трлн теңгеден 1,23 трлн теңгеге дейін ұлғайту қамтамасыз етілді.